Major Depresyon Nedir?
Üzüntülü, bunaltılı ruh haliyle birlikte düşünme, konuşma ve hareketlerde yavaşlama, isteksizlik, karamsarlık ile giden bir hastalıktır. Ortalama başlangıç yaşı 27’dir, ancak her yaşta başlayabilir. Ergenlik döneminde her iki cinsiyette görülme sıklığı eşitken, erişkinlik döneminde kadın cinsiyette daha sık görülür.
Major Depresyonun Belirtileri Nelerdir?
Evrensel tanılama sistemindeki kriterlere göre hastalığın tanı kriterleri şunlardır:
En az 2 haftadır olan;
- Üzüntülü, kederli, boşlukta, umutsuz hissetme
- Hayattan zevk alamama
- İştahsızlık / aşırı yeme
- Uykusuzluk / Aşırı uyuma
- Huzursuzluk
- Enerji azlığı
- Değersizlik, Suçluluk hissi
- Dikkatini odaklayamama
- Ölüm düşünceleri
Bu 9 belirtiden 5’inin en az 2 haftadır olması tanı için yeterlidir. Ek olarak günlük aktivitelerinde işlevsellikte azalma görülür. Öğrenci ise okulda, ev hanımı ise ev işlerinde, çalışıyorsa işte /evde çevresindekilerden eskisi gibi olmadığı yönünde eleştiri alırlar.
Hastalıklar Depresyona Yol Açar mı?
Bazı hastalıklar bazı kişilerde depresyon gelişmesine yol açar. Bunda belirteç; depresyona biyolojik yatkınlık, altta yatan hastalığın seyri, bu hastalığın tedavisinde kullanılan ilaçlar, sosyal destek etkilidir. Aşağıdaki hastalıklar Major Depresyon’a sebep olduğu bilinen hastalıklardır.
- Kanser
- Kalp hastalığı
- Diyabet
- Tiroid bezinin çalışmasına anormallik (Hipotiroidi)
- Alzheimer Hastalığı
- Parkinson Hastalığı
- İnme
- Fibromiyalji
Hastalık olmamakla birlikte kadınlarda fizyolojik bir süreç olan doğum sonrasında (postpartum depresyon) ve adet dönemi öncesinde (premenstruel disforik sendrom) hormonların seviyesindeki ani düşüşler ile tetiklenen depresif belirtiler yaşanabilir. Belirtilerin 2 haftadan uzun sürmesi ve işlevselliğin bozulması ile birlikte tablonun tedavi edilmesi gerekir.
İlaçlar Depresyona Yol Açar mı?
Endojen depresyon en sık karşımıza çıkan depresyondur. Genetik yatkınlık, yaşam olayları, stres vs ile tetiklenir.
İkincil depresyon ise; başka hastalıklar ve bunların tedavisinde kullanılan ilaçlarla ortaya çıkan depresyondur. Hangi ilaçlar depresyona yol açar?
- Doğum kontrol hapları
- Kortizon
- Romatizma ilaçları (NSAID)
- İzotretinoin (Roacutan: sivilce ilacı)
- Kanser Tedavisi
- Astım İlaçları
Yukarıdaki listedeki ilaçları kullanırken depresif belirtiler geliştiğinde hekiminize bu konuda mutlaka bilgi verin.
Diğer Ruhsal Bozukluklarla Eş zamanlı Depresyon Gelişir mi?
Major Depresyon tanısı olanların yaklaşık yarısında ek olarak başka psikiyatrik hastalıklar bulunur. Alkol – Madde Bağımlılığı, Panik Bozukluk, Obsesif Kompulsif Bozukluk, Yeme Bozukluğu, Somatizasyon Bozukluğu gibi hastalıklarda depresyon eşlik eder. Çoğu zaman depresyonun tedavi edilmesi ile kişi diğer hastalıkla mücadele edecek güce ve motivasyona ulaşır.
Depresyon Tedavi Edilmeli mi?
Tedavi edilmemiş depresyon dönemleri 6-24 ay sürer. Depresyon geçiren kişilerin üçte ikisinde belirtiler yatışır. Hastalık öncesi işlevselliklerine geri dönerler. Hastaların %5-10 ‘unda hastalık belirtileri 2 yıldan uzun sürer. Hastalık kronikleşir.
Depresyondan Nasıl Çıkılır?
Depresyon antidepresanlar ve psikoterapi ile tedavi edilir. İdeal tedavi etkili doz ve sürede antidepresan kullanımı ve psikoeğitim yani terapinin birlikte kullanılması ile sağlanır. Çalışmalar göstermiştir ki; bir depresyon atağı geçiren kişinin ikinci atak yaşama riski hiç geçirmeyenlere göre %50 oranında artmaktadır. İkinci atak geçirenlerin üçüncü depresif atak yaşama ihtimali %80 ‘lere çıkmaktadır.
Klinik pratiğimde gözlemlediğim; hastaların önerilen antidepresan tedaviyi erken kesme eğiliminde olduklarıdır. Hastalık belirtilerinin gerilemesi ile ilaç kesildiğinde erken dönemde şikayetleri geri gelebilmekte, relaps oluşmaktadır. Bu yüzden antidepresan tedavinin hekiminizin önerdiği süre boyunca kullanılması (ortalama 6-12 ay süre boyunca) oldukça önemlidir. Belirtiler geçtikten sonraki İdame tedavi ile sonraki atak riski azaltılmaktadır. İdame tedaviye ek olarak verilen psikoeğitim kişiyi sonraki depresyon ataklarından da koruyucudur.
Depresyon İyileşme Belirtileri Nelerdir?
Antidepresan kullanımıyla birlikte iyileşme belirtileri hemen başlamaz. Beyindeki bir takım kimyasal dengesizliklerin iyileşmesi ile tedavinin etkisini görmeye başlarız. Bu da antidepresan tedavi için ortalama 3 hafta demektir. İyileşme 3. haftadan itibaren bıçak keser gibi net ve hızla başlayan iyilik hali şeklinde olmamaktadır. Kişi kendini hastalık dönemine kıyasladığında ‘eskiden olsa buna çok kızardım’, ‘bu gece hiç uyanmadım’ , ‘ iştahım daha iyi’ gibi tespitleri olur. Tedavi ile önce iştah ve uyku problemlerinin düzeldiği gözlemlenir. Zamanla kişi kendini daha enerjik hisseder. Kademeli olarak diğer depresif belirtileri de tedavi boyunca iyileşir ortalama tedavinin 3 ayında tüm depresif belirtiler geriler.
Antidepresanlar Bağımlılık Yapar mı?
Antidepresanlar bağımlılık yapmaz. Kişinin ilacı erken kesmesi üzerine hastalık belirtilerinin yinelemesi ilacın bağımlılık yaptığı yönünde yorumlanmaktadır. ‘Antidepresanı kestim yeniden hastalandım ben artık bu ilacın bağımlısı oldum‘gibi.
Bir diğer sebep tedavinin aniden sonlandırılmasıdır. Tedaviye başlarken sinir ucu reseptör sayısının artmış olması sebebiyle tedaviye etkin dozun yarısı ile yavaş bir başlangıç yapıyoruz ki kişi olabildiğince az yan etki yaşasın. Yine tedaviyi sonlandırırken de doz azaltarak kademeli sonlandırıyoruz. Kişi ilacı kullanmayı aniden bıraktığında sinir uçları bu yeni düzene hızlı adapte olamadığı için huzursuzluk, yerinde duramama, baş dönmesi gibi çekilme belirtileri yaşar. Hastalar ‘ilacı kestim yeniden hastalandım, ben bu ilaca bağımlı oldum ‘ şeklinde gelirler.
Benzer şekilde hastalar ilacı bir gün kullanmayı unuttuklarında yine çekilme belirtileri hissedip bunu bağımlı olduklarına yorabilirler. Kabaca genelleyecek olursak eğer antidepresanların yarı ömrü ortalama 24 saattir. Yani ilacın 24 saatte alınması ve hemen hemen aynı saatte kullanılması gerekmektedir ki bahsettiğimiz çekilme belirtileri olmasın.
Ve bir diğer faktör de ilaca psikolojik bağımlılıktır. İlaçla iyilik hali yaşayan kişi ilacı kestiğinde kötüleşeceğinden endişe duyar ve tedavinin sonlanmasını hekimi önerse de kullanmaya devam etmekte ısrarcı olur. Uzun yıllar antidepresan kullanmanın da fizyolojik olarak bağımlılığa yol açmadığı tespit edilmiştir. Ancak bu psikolojik bağımlılık durumu hasta ile konuşulmalıdır.